Diep verscholen in de barre uitgestrektheid liggen de “Petronellan Kukkulat”. Onopvallend steekt de vierhonderd meter hoge heuvel met zijn twee glooiend in elkaar overlopende toppen boven de wildernis uit. Bij dit rotsmassief, waar ’s zomers verweerde, soms eenzelvige mannen met houwelen de rivierbeddingen uithakken op zoek naar goud, begon het mysterie rond Sylvia Petronella van der Moer.
Een update, de Petronella droom leeft, staat in deze pdf file.
In het “Noorderlicht” (Jaargang 6, nummer 3, november 2000), het blad van de Nederlandse Vereniging in Finland, stond een opmerkelijk stuk van de hoofdredacteur, Harry Maat, over een Nederlandse vrouw die een legende geworden is in Finland, Petronella Antoinette van der Moer (in Finland gebruikte zij de voornamen Sylvia, Petronella, Antoinette). Ik neem een deel van zijn tekst over:
“Het is nog maar ruim vijftig jaar geleden dat de grondslag werd gelegd voor een nieuw Fins sprookje. Alle ingrediënten waren er voor aanwezig. Vooral het mysterieuze droeg daar belangrijk aan mee. Het begon allemaal eind 1949, toen een jonge Nederlandse vrouw ergens in het hoge Noorden in Lapland in een goudzoekerskamp in Lemmenjoki terechtkwam, daar gedurende langere tijd verbleef om daarna ook weer opeens te verdwijnen. De ouderen onder U, die langer in Finland wonen, zullen dit verhaal wel kennen, omdat van tijd tot tijd hierover in de Finse bladen wordt geschreven. Maar toch…”
Zo een twintig jaar geleden knipte ik het volgende verhaal uit het Nederlandse blad “Panorama”. Het werd geschreven door Gertjan Verwijk, en verscheen onder de titel: Sylvia, waar ben je?
“In Finland is ze een legende. Boten, restaurants dragen haar naam. Een berg met twee toppen werd vernoemd naar haar borstpartij. En dat alles omdat in 1949 ene Sylvia Petronella van der Moer in de barre verlatenheid van Lapland intens samenleefde met een groep goudzoekers. Die droegen haar op handen, totdat ze spoorloos verdween.
Diep verscholen in de barre uitgestrektheid liggen de “Petronellan Kukkulat”. Onopvallend steekt de vierhonderd meter hoge heuvel met zijn twee glooiend in elkaar overlopende toppen boven de wildernis uit. Bij dit rotsmassief, waar ’s zomers verweerde, soms eenzelvige mannen met houwelen de rivierbeddingen uithakken op zoek naar goud, begon het mysterie rond Sylvia Petronella van der Moer.
Wat na haar verdwijning bleef waren de opgewonden verhalen. Deze werden al snel aaneen gesmeed tot een legende, waarin waarheid en verdichting dus hand in hand kranten en boekwerken bereikten. Volgens de goudzoekers was zij eigenlijk met iedereen verloofd. Ze werkte hard, hielp mee met koken, hield de boel schoon, herstelde de kleren en deed iedere week inkopen. Maar, meer dan wat verkreukelde foto’s, boten en restaurants, die haar naam dragen en enkele schimmige vertelsels van overgebleven gouddelvers zijn er niet. Verder zijn er nog die “Petronellan Kukkulat”, de heuvel die door een in de eenzaamheid naar ronde vormen hunkerende geest als wellustige borsten moet zijn gezien en daarom werd voorzien van de toepasselijke naam: Petronella’s Heuvels.
Als Sylvia na een verblijf van enkele maanden terugkomt in Ivalo voor het doen van inkopen, wordt ze door de politie opgepakt. Haar verblijfsvergunning is verlopen. In een hotel waar ze enige tijd verbleef, heeft ze een valse naam opgegeven. Ook de rekening blijkt niet betaald te zijn. Die was inmiddels aardig opgelopen.
Hoewel de goudzoekers meteen actie ondernemen, de rekening en een forse boete betalen, wordt de avontuurlijke Nederlandse, die dan rond de 25 jaar oud is, snel uitgewezen.”
De reden waarom Harry Maat juist nu over Petronella heeft geschreven en de oude tekst uit “Panorama” opnam, is dat er begin oktober in het blad “Inarilainen” (gedateerd 5-10-2000) een stukje had gestaan over een bericht dat uit Nederland was gekomen waarin was vermeld dat Petronella kortgeleden is overleden. Mijn nieuwsgierigheid werd geprikkeld. Ik vond op internet de website van “Inarilainen” en ook het e-mail adres van de hoofdredacteur, Markku Arvelin. Ik stuurde hem een mail waarin ik vroeg hoe hij aan het nieuws over Petronella was gekomen. Ik kreeg als antwoord dat Tapio Hietala, eigenaar van een hotel in Inari, was gebeld door een man in Nederland. Deze man vertelde hem in het Duits en in “niet zo goed” Fins dat Petronella was begraven in een plaats die “Harlem” heet (tenminste zo verstond hij het) en dat de begraafplaats “Parkland” heet of iets dat daar op lijkt. Dichtbij of tegenover de begraafplaats zou iets staan dat heel bekend is, misschien een monument. Tapio Hietala schreef dit op en vertelde het aan Jaakko Kangasniemi, de vroegere voorzitter van de Lapse Goudzoekers Vereniging (Lapin Kullankaivajain Liitto), die het op zijn beurt vertelde aan de secretaris van deze vereniging, Pekka Salonen, en die vertelde het aan Markku Arvelin. Ongeveer tegelijkertijd werd Anna Mari Jomppanen, een vrouw op leeftijd die Petronella nog had meegemaakt, uit Nederland gebeld (ongeveer een week voordat het bericht in de “Inarilainen” verscheen). Deze vrouw belde vanuit Amsterdam en zij vertelde aan Anna Mari Jomppanen dat Petronella was begraven op een nieuwe begraafplaats buiten Amsterdam. Zij hadden tussen de spullen van Petronella een brief gevonden waarin zij vroeg om naar de Lapse Goudzoekers Vereniging en Mevrouw Jomppanen te bellen en te vertellen dat zij was overleden.
Ik heb vervolgens naar de gemeente Haarlem gebeld (vanwege de naam “Harlem”) en gevraagd of er afgelopen najaar een Petronella van der Moer is begraven, maar niemand met die naam is begraven op een gemeentelijke of Rooms Katholieke begraafplaats en er is in Haarlem geen begraafplaats die “Parkland” heet of iets wat er op lijkt.
Markku Arvelin had ondertussen ook een stuk over het overlijden van Petronella geschreven in het blad van de Lapse goudzoekers, “Lapin Kullankaivaja” (no. 5 Lokakuu 2000). Hierin stond ook een foto van Petronella die een journalist indertijd van haar had gemaakt toen zij door de politie werd ondervraagd. Op mijn verzoek heeft hij mij deze foto gestuurd die nu bij dit stukje staat afgebeeld.
Kort hierna kreeg ik een e-mail van Bart Braafhart, een Nederlander die in Salla woont en die via Harry Maart had gehoord van mijn interesse voor Petronella. Bart Braafhart vertelde mij dat er in 1987 een boek is geschreven over Petronella door een zekere Mauno Pyhtilä uit Oulu. Bovendien vertelde hij dat er op de etiketten van het LEGENDA bier van Lapin Kulta een tekst staat over Petronella. In een karton met zes flessen staat op iedere fles een tekst over de goudzoekers, één van deze zes teksten gaat over Petronella en staat hierbij afgebeeld (met een Nederlandse vertaling).
De week voor Kerstmis was ik in verband met mijn werk in Oulu en tussen de bedrijven door belde ik naar Mauno Pyhtilä. Het boek had ik intussen met behulp van mijn collega Seppo Hellsten kunnen lenen uit de bibliotheek van Oulu. Bovendien had ik een fles LEGENDA bier gevonden met de Petronella tekst. Ik kon een ontmoeting organiseren met Mauno Pyhtilä die eerst de verhalen over het overlijden van Petronella niet wilde geloven. Maar hij belde naar Anna Mari Jomppanen en de tweede redacteur van “Lapin Kullankaivaja”, Ritva Savela, die hem uitgebreid vertelden over de telefoontjes uit Nederland en hij leek nu ook overtuigd dat dit geen verzinsel was. In zijn boek stond ook een foto van de “Petronellan Kukkulat”, die ik van hem mocht gebruiken voor Aviisi (zie hierbij afgedrukte foto).
Mauno Pyhtilä vertelde mij dat hij in 1987 onderzoek in Nederland had gedaan en te weten was gekomen dat Petronella Antoinette op 11 september 1923 geboren is in Den Haag. Na haar verblijf in Finland heeft zij weer in Den Haag gewoond, waarna zij verhuisd is naar Leidschendam. In 1969 is zij samen met haar dochter, Solange Marguerite Joyce van der Moer, die in 1955 geboren is in Marseille, verhuisd naar de Verenigde Staten en in 1987 woonde zij niet in Nederland. Hier was het spoor doodgelopen. Wel bleek er in 1987 een radioprogramma gemaakt te zijn door de VPRO over Petronella in Lemmenjoki. Dit programma was gemaakt door Jacqueline Maris, die nog steeds bij de VPRO werkt, maar bij het insturen van deze tekst naar Aviisi, had ik haar nog niet kunnen bereiken. Ik vraag mij af of zij iets meer weet over de lotgevallen van Petronella na haar vertrek uit Finland.
De grote vraag is natuurlijk of Petronella werkelijk in Nederland is overleden (dit zou in augustus of september van het afgelopen jaar moeten zijn geweest, een datum die genoemd werd door Markku Arvelin was 26 augustus). Ik zal doorgaan met de naspeuringen. Bart Braafhart vond via internet alle namen uit overlijdensadvertenties van het afgelopen jaar. Hierbij was wel een Cathalina Pieternella van der Moere uit Oud-Beijerland, die ongeveer even oud was, maar dit bleek een andere persoon te zijn. Na ongeveer een jaar worden alle persoonskaarten met gegevens van in Nederland overleden personen naar de Nederlandse Genealogische Vereniging gestuurd en dan zouden we misschien ook meer te weten kunnen komen. In het volgende deel van de “Lapin Kullankaivaja” (no. 6 Joulukuu 2000) heeft Markku Arvelin opnieuw een lang stuk over Petronella geschreven waarin mijn plannen om het één ander in Nederland uit te zoeken, ook staan vermeld.
Ik hoop dat er onder de Aviisi lezers iemand is die meer licht kan werpen op de levensloop van Petronella, of zouden haar verdere lotgevallen in het duister gehuld moeten blijven, om de legende voort te laten leven?
Arnold Pieterse
Zie o.a. op internet over Petronella de websites:
http://yliopistolehti.helsinki.fi/1997_2/ylart5.htm
