ROBERT DE CALUWE: 60 jaar Priester, zijn weg naar de Oecumene. Een schets van een Nederlander, die bijna de vorige eeuw “volmaakte”
Ik word ontvangen in de studeerkamer van het Eukomenisch Centrum te Espoo. Aan zijn bureau zit hij daar, een man van ver in de tachtig, met een witte haardos en baard. In het bijzijn van zijn Nederlandse buurvrouw Karin, die deze ontmoeting arrangeerde, is mijn eerste vraag al voldoende om zijn levensverhaal aan hem te ontlokken.
Robert de Caluwe werd in mei 1914 geboren in Sas van Gent, Zeeuws Vlaanderen, als oudste zoon uit een katholiek onderwijzersgezin. Zijn moeder was Belgische van geboorte. Zijn jeugd bracht hij in Sas van Gent door. Op 14-jarige leeftijd werd hij leerling aan de Kweekschool voor onderwijzers in Oudenbosch. Vier jaar later rondde hij zijn studies af en werd onderwijzer op de Lagere school te Sas van Gent.
Dat duurde maar twee jaar. Getroffen door het lot van honderdduizenden landverhuizers in Rusland, voornamelijk naar Siberie verbannen slachtoffers van het Stalin-regime, die daar met miljoenen tegelijk verhongderden, bewoog hem er toe een manier te vinden om die de nood te kunnen ledigen.
Hem kwam ter ore dat er in Rome een nieuwe priesteropleiding was gestart speciaal met de bedoeling naar Rusland gezonden te worden. Hij werd daar als leerling aangenomen en kon zich volledig vinden in zijn studie. De eerste drie maanden mocht men zich in zijn eigen taal verstaanbaar maken, daarna moest men zich maar van de studietalen, Latijnn, Grieks, Hebreeuws, Russich, Slavisch en Italiaans bedienen. De leraren waren over het algemeen van Russische afkomst. De hoofdvakken filosofie (2 jaar) en theologie (4 jaar) werden in het Russisch gedoceerd. Ook werd twee jaar Dostojevski door een toenmalig beroemde professor Vjatshesvaf Iwanowitsh Iwanof aan de studie toegevoegd.
Er waren zo’n 25 tot 30 studenten, van allerlei nationaliteiten, drie Hollanders, Polen, Fransen, Russen enz. Het moet duidelijk zijn dat studies op een dergelijk niveau en met voornamelijk Russische invloeden de Christelijke horizon wijder maakte. De transfusie van de westelijke kerk (Rooms – Katholieke) naar de leer van de oosterse (Byzantijnse kerk) begon zich langzaam te voltrekken. Niet dat de westelijke kerk verlaten werd, maar veel meer een soort van Osmosse!
Gedurende de studietijd gebeurde er nog iets dat van grote invloed voor vader Robert zijn leven zou zijn. In Rome had men het plan opgevat om een geweldige tentoonstelling van kerkelijke kunst te organiseren om aldus die kunst en het Evangelie voor de gewone man wat toegankelijker te maken. Daartoe waren er al kunstenaars aangetrokken. Een van hen Pimen Sofronov, een leerling van de vermaarde Ikonen-schilder Pimen Frolov uit de plaats Pskov / Tikhokhoko met een zeer oud-gelovige gemeenschap. Vader Robert werd aangewezen als zijn tolk, zodoende maakte hij kennis met de Ikonen-schilderkunst. En dat werd liefde op het eerste gezicht.
Kerstmis 1939 werd hij tot Priester gewijd. Kerstmis 1999 vierde hij dus zijn 60 jaar priesterschap!
In 1940 reisde hij naar Finland, de oorspronkelijke bestemming Rusland kon geen doorgang vinden vanwege de heersende erbarmelijke toestanden in dat land, tengevolge van de oorlog. In Leningrad waren er voor de 12 Katholieke Kerken maar twee priesters. Finland had net de vrede gesloten na de winteroorlog en was eigenlijk op dat moment het enige land waar geen oorlog was, bovendien was het vlak bij Leningrad. Het vroor 23 graden bij zijn aankomst en daar was vader Robert niet zo erg op voorbereid, in zijn tamelijk lichte Italiaanse kleding.
De eerste jaren in Finland werden met parochiewerk gevuld, hij was o.a. hopman van de katholieke padvindersgroep. In 1943 kreeg vader Robert de beschikking over een klein huisje op een terrein van vrienden. Er was een grote kamer die werd in tweeën gedeeld. De ene helft werd een kerkje, de andere helft woon- werkkamer. Het zou zo tot in de vijftiger jaren blijven.
In die periode vond de geboorte van de OECUMENE plaats, oordeelt hij. Oecumene betekent voor hem: “Christenen worden door de Doop verenigd”. Geen katholieke doop, maar de Doop in Christus. Een stelling die zijn voor- en tegenstanders kent.
In de vijftiger jaren werd vader Robert gedwongen met zijn kerkje enzovoorts van het terrein te verdwijnen. Op een aangrenzend stuk grond kon hij wel terecht en een opzienbarende verhuizing volgde. Huisje, kerkje en toren werden als zondanig in drie transporten verhuisd naar de nieuwe plek.
In 1963 werd het huidige stuk grond gekocht met geld van door vader Robert vertaalde doceses. Daar werd een soort kampement opgeslagen, en met hulp van de bewoners, een aatal Oosterijkse gezellen en architect Scheid, werd begonnen met de bouw van het huidige onderkomen. Allen waren vrijwilligers. Ook de architect zou geen kosten berekenen.
Een lang gekoesterde wens moet daar voor hem in vervulling zijn gegaan. Hij vindt er de stilte en de rust om de Oecumene te praktizeren, en zijn studies voort te zetten.
Het huis is voorwaar een soort bibliotheek, schappen gevuld met vooral religieuze boeken, boeken over kunst, over Ikonen, wereldbeschouwingen. Maar ook wanden vol schappen met ontelbare klappers met kranten- en tijdschriftknipsels, keurig gerangschikt naar onderwerp, een bewijs van zijn niet te verzadigen drang naar kennis en beantwoording van zijn nog openstaande vragen. Waar geen schappen zijn vindt men zijn ikonen. Het kerkje hangt ook vol met zijn werken, van allerlei kleur en formaat.
Toch wel een scherp contrast, aan de ene kant een begenadigd kunstenaar, schilder van ikonen, die grote bekendheid geniet, ikonen die in oud tijden dienden om het bijbels verhaal te openbaren aan de voornamelijk analphabete mensheid, aan de andere kant een priester die met hart en ziel gelooft in een moderne religieuze stroming als Oecumene!
De eerste leerlingen arriveren, op donderdag en vrijdag geeft hij namelijk nog les in het ikonen schilderen oude stijl, met behulp van ei-tampera. Het wordt tijd om op te stappen.
Met opzet heb ik de vele moeilijke namen gebruikt, die in het gesprek voorkwamen, om U getuige te doen zijn van de kennis en het spectaculaire geheugen van deze bijna 87-jarige dienaar van de kerk.
Vader Robert heeft meer dan 25 jaar les gegeven aan universiteiten en de Engelse school, in diverse faculteiten. In 1946 maakte hij kennis met een toen bestaande Vereniging in Finland, waarvoor hij vele jaren de rol van Sinterklaas vervulde. Grote Nederlandse bedrijven hadden hier toen een geheel Nederlandse staf en er kon wel wat af voor een gezellig feestje. Om Sint en Piet te schminken werd zelfs een echte theatergrimeur geworven.
Vader Robert had speciaal voor het Noorderlicht een andere zetting van de naam getekend, alsmede een logo voor de krant ontworpen (een gouden ster -–die helaas in zwart/wit niet zo goed overkomt) om hiermede zijn voldoening over ons blad te bewijzen.
Harry Maat, Noorderlicht 2000
Zie ook een artikel van Peter Starmans in Noorderlicht, Mei 2005.
