Onder de noemer ‘Eindhoven Internationale Knoop XL’ ondergaat het hele stationsgebied van Eindhoven de komende jaren een gedaanteverwisseling. De ambitie van het programma Eindhoven Internationale Knoop XL is om de Eindhovense identiteit van technologie, design en kennis te verbinden aan het gebied. De omgeving rond het station moet hét visitekaartje worden van Brainport Eindhoven en Brabant. Binnen het programma worden diverse projecten voorbereid, waaronder het uitbreiden van het aantal sporen op het station Eindhoven Centraal en de ontwikkeling van een ondergronds busstation, teneinde meer ruimte te creëren voor verdichting van de stations knooppunt. Om inspiratie op te doen voor de stedelijke ontwikkeling in relatie tot mobiliteits- en openbaar verover innovatie, is de bestuurlijke kerngroep van 21 en 22 augustus 2024 op werkexcursie geweest naar Helsinki.

In Helsinki zijn onder andere het Smart City District Kalasatama , het binnenstedelijke knooppunt Kamppi en ondergrondse busstation in het hart van de Finse hoofdstad en het Smart Mobility Lab bij Ruoholahti bezocht.

Deelnemers

• Vanuit Nederland
  • Provincie Noord-Brabant
  • Gemeente Eindhoven
  • Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)
  • Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW)
  • Nederlandse Spoorwegen (NS)
  • ProRail
  • APPM
  • GUICK
• In Finland
  • Nederlandse Ambassade
  • Gemeente Helsinki / City of Helsinki
  • HSL Helsinki Regional Transport
  • Kalasatama Smart City District
  • Ruoholahti Smart Mobility Lab
  • Nederlandse Vereniging in Finland

Verslag bezoek Helsinki (hoofdlijnen)

Het bezoek begon met een informele bijeenkomst op de residentie van Ambassadeur Govert Jan Bijl de Vroe. Op de residentie waren ook vertegenwoordigers uit Helsinki uitgenodigd voor een eerste kennismaking.

Helsinki City Council (Anni Sinnemäki)

Het Strategisch Plan voor Helsinki (A Place of Growth) is gebaseerd op drie pijlers: duurzame groei, een stad voor iedereen en in balans met de natuur. De stedelijke bevolking groeit met ongeveer 1% per jaar, hetgeen de stad in staat stelt om gedegen plannen voor de langere termijn uit te werken. De ambitie om CO₂ neutraal te worden was gesteld voor 2035, maar is onlangs naar voren gehaald tot 2030. In plaats van uitstel wil de stad juist versnellen.

Het streven naar CO₂ neutraliteit wordt zeer breed bezien, alle sectoren dragen bij. Zo zijn er ook meerdere projecten voor low carbon processen in de bouw, van materiaalgebruik tot toeleverende dienstverleners. Hiervoor is Helsinki ook Europees actief in het verwerven van subsidies voor onderzoek.

Het City Plan uit 2016 is nog steeds relevant en gebaseerd op inbreiding versus uitbreiding, het openbaar vervoer als ruggengraat van het mobiliteitssysteem, en een groene en CO₂ neutrale stad. Men kiest daarbij nadrukkelijk meer en meer voor tram- en lightrailverbindingen, vanwege de grotere capaciteit en vanwege de vermeende waardevastheid van de ruimtelijke ontwikkelingen langs de traminfrastructuur. Momenteel zijn er twee grote busstations: bovengronds bij het centrale treinstation en ondergronds in de Kamppi terminal. Het streven is om deze stromen meer te bundelen en het bovengrondse busstation bij het station te verplaatsen naar het ondergrondse busstation. Daar is capaciteit vrijgekomen als gevolg van de aanleg van een nieuwe lightrailverbinding.

Om de bovenstaande strategie te realiseren is een sterk stadsbestuur nodig. Dat doet men in Helsinki met een brede coalitie rond de bovengenoemde strategie met lange termijn consensus van alle stakeholders (ongeacht de exacte politieke samenstelling). Deze aanpak blijkt ook in andere steden, zoals Wenen en Kopenhagen, succesvol.

Helsinki City Council ziet zichzelf als een belangrijke stakeholder voor het realiseren van de strategie, mede vanwege het feit dat 1/5e van alle gebouwen in bezit zijn van de stad. Hiermee heeft het stadsbestuur dus ook grote invloed heeft op hoe de stad zich ontwikkelt. Een belangrijk punt dat de wethouder aanstipt is dat Helsinki een goede werkgever wil zijn, want de concurrentie met het bedrijfsleven is groot.

HSL Helsinki Regional Transport (Johanna Wallin en Teija Visa)

HSL is de vervoersautoriteit van de grote stadsregio Helsinki, met 1,4 miljoen inwoners. HSL is naast vervoersautoriteit ook verantwoordelijk voor de planning van het gehele transportsysteem, waaronder:

• beheren van het regionale transport plan;
• optimaliseren van de uitvoering van het openbaar vervoer en regisseren van de samenwerking tussen de openbaarvervoerbedrijven;
• vaststellen van de ticketprijzen;
• marketing en reisinformatie, en
• kaartverkoop en controles.

Het HSL-transportsysteem bestaat uit regionale treinverbindingen (8), veerboten (2), tram routes (12), bus routes (278), metrolijnen (2) en 560 deelfiets stations. Alles bij elkaar waren er in 2023 zo’n 344 miljoen reizigers (op basis van instappers), waarvan her merendeel busreizigers.

HSL heeft in haar strategie (die uiteraard is afgestemd op die van de stad) een aantal doelen, waaronder zero emission openbaar vervoer, groei van het OV-gebruik ten koste van individueel autoverkeer, kosten efficiëntie en het benutten van gebruikersdata om soepele verplaatsingsketens te organiseren. De gemeenten dragen iets meer dan de helft bij in de kosten van HSL (53%), de reizigersopbrengsten dekken ongeveer 43% en de rest (4%) komt van overige bronnen. Van de totale kosten gaat twee-derde naar de operationele (transport) dienstverlening en een kwart naar infrastructuur.

Het systeem wordt gepland via een zogeheten trunk routenetwerk, dat houdt in dat de forensentreinen en metro de ruggengraat vormen, aangevuld met de vele buslijnen.

Kalasatama Smart City District (Tuomas Hakala)

De ontmoeting met de Finse vertegenwoordigers vond plaats in het Smart City District Kalatasama, een oude vishaven in de stad. De vernieuwing van deze wijk begon in 2013 als onderdeel van het smart Kalasatama-programma. Dit programma richtte zich op het ontwikkelen van een slimme stadswijk met innovatieve stedelijke infrastructuur en diensten. De transformatie van Kalasatama zal naar verwachting doorgaan tot het begin van de jaren 2030, waarbij de wijk uiteindelijk plaats zal bieden aan ongeveer 20.000 inwoners en 8.000 banen.

In Kalasatama wordt gebouwd aan een CO₂-neutrale toekomst van energiediensten. In dit model kunnen gebruikers van elektriciteit ook de producenten zijn. De eerste gebouwen zijn al aangesloten op een smart grid, en de rest van de gebouwde omgeving zal profiteren van het net, waardoor real-time slimme meters, een netwerk voor elektrische voertuigen en nieuwe opslagoplossingen voor elektriciteit mogelijk worden. In de wijk zit al een zonne-energiecentrale en de hele wijk is aangesloten op het warmtenet van de stad.

Het Kalasatama-programma runt een ambitieus innovatieplatform, waar meer dan 25 innovatieve infrastructuren en bouwprojecten aan de gang zijn. Daarnaast organiseert de projectorganisatie innovatieve agile experimenteerprojecten, waarbij voornamelijk startups samen met de bewoners in de wijk hun nieuwe prototypes van slimme oplossingen ontwikkelen. Zo wordt er geëxperimenteerd met verschillende projecten op het gebied van slim afvalbeheer, slimme mini-grids en mobility as a service (MaaS).

Innovaties in het centrum en Kamppi Terminal

Na de diverse presentaties heeft de delegatie onder begeleiding van vertegenwoordigers van de stad Helsinki (inclusief de wethouder), Forum Virium en AFRY / NViF (Guido Nuijten) een bezoek gebracht aan diverse projecten in het centrum van de stad. Er wordt flink gebouwd om aan de doelstelling van inbreiding en openbaar vervoer als ruggengraat invulling te geven. Ook in Helsinki is het dus een uitdaging om ‘de winkel tijdens de grootschalige verbouwingen open te laten’.

Specifieke aandacht ging uit naar de Kamppi busterminal, het ondergrondse busstation dat zo’n 20 jaar geleden is geopend en een vitale rol heeft in het stedelijke en regionale bus- en metrovervoer. De Kamppi terminal verwerkt jaarlijks meer dan 22 miljoen reizigers (meer dan 50.000 per dag). De bussen halteren in een visgraat aan de haltes, en de wachtruimtes zijn middels deuren afgesloten van de verkeersruimtes.

De terminal is niet toegankelijk voor gelede bussen of gasbussen. Electrische bussen mogen er wel halteren, maar het is niet mogelijk deze op te laden.

Auteur: Don Guikink
info@guick.eu

.