Woon je met je gezin in Finland, of ben je van plan om naar Finland te vertrekken? En vind je het belangrijk dat je kind(eren) de Nederlandse taal onderhouden of het juist gaan leren? De Wereldschool verzorgt peuter-, basis en voortgezet onderwijs in het buitenland en onder andere ook in Finland. Of je nu tijdelijk in Finland verblijft voor werk, avontuur of andere persoonlijke redenen, de Wereldschool zorgt ervoor dat je kinderen toegang hebben tot kwalitatief Nederlands onderwijs. Zo blijven je kinderen thuis in de Nederlandse taal én voorkom je achterstand in het Nederlands onderwijs.

Wat biedt de Wereldschool aan?

De Wereldschool biedt Nederlandse lespakketten aan voor kinderen van 2,5 tot en met 18 jaar. De lessen worden afgestemd op de leerbehoefte van je kind. Je kunt kiezen uit basis- als voortgezet onderwijsprogramma’s. Er kan een enkel vak gevolgd worden, of een volledig lesprogramma met alle schoolvakken. Wij zorgen ervoor dat je kind zonder problemen eventueel kan terugkeren naar het Nederlandse schoolsysteem. Dit doen we door erkende en gecertificeerde lessen aan te bieden die voldoen aan de Nederlandse onderwijseisen.

Waarom is het bijhouden van het Nederlands belangrijk?

Het bijhouden van de moedertaal, Nederlands, is essentieel voor kinderen die in het buitenland wonen. Ook voor anderstalige kinderen van wie het Nederlands niet de moedertaal is, hebben we een speciaal taalprogramma. Het helpt om de verbinding met hun culturele achtergrond te behouden, en vergemakkelijkt ook een eventuele terugkeer naar het Nederlandse schoolsysteem. Hierdoor blijven de opties voor in de toekomst open. Goed ontwikkelde taalvaardigheden in de moedertaal vormen bovendien een stevige basis voor het leren van andere talen en vakken. Ook houdt je kind makkelijker contact met Nederlandse familie en vrienden.

Peuterpakket op afstand

Je kind voorbereiden op de instroom naar groep 1? Of spelenderwijs aan de slag te gaan met de Nederlandse taal? Op jonge leeftijd een taal leren is erg waardevol en een goed begin helpt enorm. Kinderen kunnen snel een nieuwe taal oppikken. Als je kind al jong het Nederlands leert, heeft hij of zij daar later veel profijt van. Ons online peuteronderwijs helpt je om je kind op een gestructureerde manier het Nederlands te leren of bij te houden.

Basisonderwijs op afstand

Binnen ons basisonderwijs is het mogelijk om te kiezen voor een enkel los vak, zoals het Nederlands, een aantal losse vakken of het volledige Nederlandse basisonderwijs. Er is keuze uit diverse schoolvakken. Denk hierbij aan begrijpend lezen, schrijven of geschiedenis. Bij de Wereldschool volgt ieder kind 1-op-1 lessen waarbij het niveau en leertempo van je kind centraal staat.

Voortgezet onderwijs op afstand

Wil je één vak of meerdere vakken in het Nederlands volgen op middelbare schoolniveau? Wil je dat je kind een Nederlands diploma behaald in het buitenland? De Wereldschool biedt een ruim lesaanbod in het voortgezet onderwijs op afstand en leidt je kind op tot aan het staatsexamen vmbo-tl, havo of vwo.

Wat als je kind weinig tot geen Nederlands spreekt?

Misschien zijn je kinderen in Finland geboren en ben jij de enige die thuis Nederlands spreekt. Of misschien zijn ze het in de loop der jaren verleerd. Voor kinderen die weinig tot geen Nederlands spreken, hebben wij een speciaal programma: Nederlands als tweede taal (NT2). Hiermee leren we je kind(eren) de basis van het Nederlands, zoals spreken, lezen en schrijven.

Voorbereidende taaltrainingen voor vertrek

Het belangrijkste advies wanneer jij met je kind(eren) naar Finland verhuist, is om in Nederland je kind(eren) al te beginnen met een korte taalcursus Fins. Zo kan hij of zij in ieder geval de basis van de nieuwe taal onder de knie krijgen en zich verstaanbaar maken in de nieuwe omgeving. De Wereldschool heeft een samenwerking met een taleninstituut die dit verzorgt.

Kies voor onderwijs bij de Wereldschool

Heb je interesse en wil je dat je kind de taal goed bijhoudt? Zoek je ondersteuning om de taal op het juiste niveau mee te geven zodat ze binding houden met Nederland? Iedere situatie is uniek. Ben je op zoek naar een passend advies voor je kind(eren)? Vraag direct een gratis adviesgesprek aan en verzeker jouw kind van goed onderwijs!

1) Wanneer ben je met je bedrijf begonnen en wat doe je precies?

Voor mijn gevoel heb ik eigenlijk helemaal geen bedrijf: ik ben architect en daardoor maak ik tekeningen. Dat deed ik in Nederland al en dat heb ik vervolgens voortgezet in Finland. Ik ben hier eerst gratis gaan werken bij een architectenbureau in Jyväskylä om werkervaring op te doen. Daar heb ik toen een contract gekregen en een aantal jaren gewerkt, waarbij ik vrij snel steeds meer verantwoordelijkheid kreeg. Maar naast mijn werk deed ik ook altijd dingen voor mezelf. Zo’n 10 jaar geleden ben ik met een collega, die er op een zelfde manier in stond, zelfstandig verder gegaan. Maar mijn bedrijf in Finland heb ik dus al veel langer. Om in het begin te overleven in Finland, heb ik alles beetgepakt wat op mijn pad kwam. Dat gaat van een gasgestookte energiecentrale in Rusland tot woningbouwprojecten. Maar zorginstellingen voor mensen of kinderen met een beperking liggen mij het meest en we zijn nu ook met de renovatie van een prachtige kerk bezig. Mijn Finse compagnon is een goede partner en vult mij qua eigenschappen perfect aan: als we samenwerken is 1 + 1 = 3.

2) Zou je hetzelfde of iets soortgelijks ook in Nederland begonnen zijn?

Ik zou denk ik hetzelfde gedaan hebben, maar dan met oud-collega’s. Die zijn samen een kantoor begonnen, dus misschien had ik me bij hen aangesloten. Maar ik heb al die jaren ook nog altijd klussen vanuit Nederland gedaan, waaronder 25 jaar geleden een woningbouwblok in Rotterdam. De online communicatie verliep toen nog met een inbelmodem. Heel af en toe doe ik nog weleens wat in Nederland, voor familie bijvoorbeeld. Ik heb onder andere gewerkt aan een boerderij en een stal omgebouwd tot zorgboerderij.

3) Wat vind je van het ondernemersklimaat in Finland?

Als je buiten de stad met ambtenaren te maken hebt, word je in zo’n kleine gemeenschap heel snel opgenomen en geaccepteerd. En ook beschermd en ondersteund. Ik kan meestal goed opschieten met mensen in mijn werk. Dat is natuurlijk ook van belang voor mijn eigen activiteiten, want ik moet continu goed communiceren met allerlei partijen. Je hebt vaak te maken met tegenstrijdige belangen tussen gebruikers, opdrachtgevers, commissies en de gemeente, dus daar ben je een belangrijke schakel in. In die zin heb ik een goed klimaat getroffen, maar het hangt ook van je eigen houding af.

4) In hoeverre denk je dat je Nederlanderschap helpt of niet helpt bij je activiteiten?

Ik heb regelmatig het idee dat mijn werk verschrikkelijk veel energie kost, omdat ik het Fins niet goed spreek. Ik heb het gevoel dat ik nog steeds tegen muren aanloop, en tegelijkertijd loop ik er doorheen. De ene dag lijkt het of er niets mogelijk is en de andere dag is er veel ruimte: ik zit daar heel erg tussenin. Je gaat van het begin, waarbij je bijna geen bevoegdheden hebt, naar nu dat je de moeilijkere projecten kunt oppakken. Als je elkaar kent in de buitengebieden, krijg je daar ook de kans voor. In de stad ziet men sneller beren op hun pad.

5) Wat zijn je plannen voor de toekomst?

Ik droom ervan om ooit nog eens les te geven op mijn oude universiteit in Delft, maar ik denk dat ik daar straks te oud voor ben. Het kan ook op een instituut in Finland zijn. Mijn grootste doel is geestelijk rust te vinden en in het nu te leven. Ik ben nu 55, maar door algemene gezondheidsproblemen 15 jaar geleden denk ik niet dat ik nog 10 jaar door kan werken. Ik zal moeten aankijken hoe het verder gaat met mijn werkzaamheden als architect en ik zie wel waar het schip strandt.

Website: https://arkitupa.fi/nl

E-mail: wim.havinga@arkitupa.fi

Het zomerkamp van de vereniging werd dit jaar begin augustus georganiseerd in Leppävirta. Leppävirta ligt 40 minuten rijden met de auto onder Kuopio, 1 uur en 45 minuten van Jyväskylä en ruim 3,5 uur van Helsinki.

Er werd overnacht op vakantiepark Mansikkaharju. Hierbij een foto-impressie van weer een zeer geslaagd kamp, dat met name werd georganiseerd door oud-bestuurslid Suzanne van der Linden.

‘Het dagboek van Anne Frank is verwijderd (uit de bibliotheken) van de scholen’

‘Anne Frankin päiväkirjaa poistettu kouluista’

(Helsingin Sanomat, donderdag 21.8.2025, B3, onder de rubriek ‘cultuur, kulttuuri’)

Het betreft hier een vrij lang krantenartikel met een foto van Anne Frank, terwijl zij aan het dagboek aan het schrijven is. Het artikel gaat over honderden boeken, die verwijderd zijn of worden uit de schoolbibliotheken van Florida in de VS (en elders in Noord-Amerika). Het is niet voor niets, dat er aan toegevoegd wordt in het artikel, dat het nu Florida betreft, een politiek deel van de VS, waar de Republikeinen het voor het zeggen hebben. Dat doet de vrees of meer ontstaan, in hoeveel deelgebieden van de VS dit nog meer zal gaan gebeuren. De verwijderde boeken behandelen, wordt beweerd, met name wat betreft de andersheid (monimuotoisuus) van de Amerikanen (dus de mensen die anders denken als de Amerikanen) of vooral wat betreft racisme (rasismi), of rassendiscriminatie. Het is maar de vraag in hoeverre het verstandig of geoorloofd is, zelfs boeken over andere culturen of  andere politieke systemen (in de geschiedenis of hedendaags) behandelen, uit de openbare bibliotheken te verwijderen. Gaat dat niet in tegen de vrijheid van meningsuiting en tegen de vrijheid van ieder mens, te lezen wat hij of zij wil? De mens leert pas volwassen denken, als deze zich gemeten heeft met andere denkwijzen, waar hij of zij het bijvoorbeeld niet mee eens is. Maar goed, het gaat hier bij dit besproken verbod over veel soorten titels en boeken.

De eerste titel van de betreffende boeken, waarvan er maar een paar genoemd worden (volgens The Guardian bijvoorbeeld en niet alleen in de Finse krant HS) en die in dit artikel ook als eerste genoemd wordt, is het dagboek van Anne Frank. HS preciseert: ”(met foto) Anne Frank (1929-1945) schreef haar dagboek in de jaren 1942-1945, toen zij en haar gezin ondergedoken waren in Amsterdam (omdat ze joods waren). Vanwege de vervolging van de joden toentertijd stierf Frank als 15-jarige in een concentratiekamp (Bergen Belsen).” Dit boek dus wordt onder andere uit de Floridase bibliotheken verwijderd, maar waarom eigenlijk? Vanwege de wereldoorlog of vanwege de jodenvervolging? Beide gebeurtenissen zijn een feit, waar we niet omheen kunnen en wat we ook niet mogen verzwijgen. Het dagboek is wel goed geschreven, geen meesterwerk dus van de Nederlandse literatuur, maar een algemeen erkend getuigschrift van het ondergedoken leven in de stad Amsterdam in de jaren van de laatste wereldoorlog, de tijd dus dat Nederland bezet werd door de Duitsers. Misschien gebeurde dit verwijderen vanwege het feit dat Anne, haar zus en hun ouders en de andere familie ondergedoken zaten aan de Prinsengracht in Amsterdam, tijdens WO II, toen Nederland onterecht bezet was door de Duitsers. De jacht op de joden, vanwege racisme dus? Het lijkt er wel op. En het is fout eventuele lezers dit dagboek te onthouden. Omdat het getuigt van een wijze van leven, dat onder de Duitse bezetting verboden was en achtervolgd werd. Omdat de nazi’s principieel de pest hadden aan alles, wat maar naar joods zijn zweemde, racisme dus. Het is lijkt me een schande, dat zoiets in de VS van tegenwoordig gebeuren kan. Het VS met de Republikeinse president Trump en zijn behoefte om de medemensen in hun denken en doen te bepalen. Dat lijkt me verfoeilijk!

Peter Starmans

Opmerking van de redactie: hoewel het dagboek van Anne Frank al heel lang een punt van discussie is geweest in Amerika en ook soms verboden werd, betreft het nu vooral een grafische bewerking.

Dwarsligger 604, een taalboek uit 2018 van Paulien Cornelisse, een cabaretier en schrijver, een vrouw, die gevoelig is voor moderne taaluitingen, vooral in de spreektaal, en daarover al meerdere boeken geschreven heeft. Maar meestal niet theoretisch, uitzondering daarvan is het boekenweek-essay (beter nog, de twee korte essays) uit 2025, met de titel ‘Hèhè, over wat we zeggen zonder dat we het doorhebben’.

Het werk van Paulien Cornelisse is een mengelmoes van taalopmerkingen, die niet zonder meer samenhangen, maar wel uiterst boeiend zijn geschreven, en die gaan over van alles en nog wat, uiterst zorgvuldig gezien, of beter: gehoord en verwoord. Om maar een voorbeeld te geven: de eerste paar bladzijdes van de dwarsligger hebben als thema’s, ‘de leuk’, ‘supertanks’, ‘heb z’n’, ‘woordaanelkaarplakkisme’ etc., en zo gaat het meer dan driehonderd bladzijdes door. En in

haar andere boeken idem dito.

Maar … het blijft boeien, bladzijde na bladzijde. Wonderlijk. En ik zou willen, dat over zoiets ook in het Fins geschreven zou worden, maar dit is nog niet gebeurd, voor zover ik weet. Het lijkt, wat Paulien doet, een beetje op de sketchjes van onze beroemde cabaretier Toon Hermans of de korte en rake verhaaltjes van de Amsterdamse schrijver Simon Carmiggelt. Boeiende lectuur, dat wel en dat zonder meer. Een aanrader dus, een boek van Paulien Cornelisse!

Een wat langer voorbeeld uit de bundel van 2012 (met in 2025 al de drieëntwintigste druk!), ‘En  dan nog iets’ (zo is de bundel getiteld): ”GEBEUREN. Er zijn woorden die ooit in waren, daarna uit raakten, waarop het meteen zonneklaar was dat ze uit waren. ‘Jottem’ is zo’n woord. Dat was ooit (jaren zeventig?) in, daarna uit, en dat weet iedereen. Jottem valt alleen nog nostalgisch of ironisch te gebruiken. Er zijn ook woorden die uit raken, maar op een onopvallende manier. Die woorden zijn er gewoon ineens niet meer; je mist ze niet, je bent er niet blij om, ze zijn gewoon weg.”

Een opmerking van mijn kant: 1) ‘ooit’, ik weet niet meer wanneer precies, maar het gebeurde, opeens in en uit. Dit was voor Paulien en anderen een onopvallend gebeuren, maar toch echt wel een gebeuren, het gaat om onze eigen taal! 2) ‘Jottem’ is zo’n woord. Ik ken het niet eens, maar in de jaren zeventig woonde ik al in Finland, dus het kan best zijn, dat ik het woord gemist heb, jammer maar waar. 3) Bij Paulien Cornelisse komt het woordje ‘gewoon’ komt hier twee maal voor, later nog een paar maal, en elders ook. Zonder ‘gewoon’ kan het ook, probeer maar eens, want we hebben het nu over spontane spreektaal en niet over schrijftaal, waar een echte schrijver heus wel over nadenkt, hij/zij schrijft niet zo maar wat. Tot zo ver mijn opmerking.

Nu gaan we met de tekst verder: ”Ik zag een documentaire uit de jaren tachtig waarin gewone mensen werden geïnterviewd. En wat bleek? In bijna elke zin zeiden ze ‘gebeuren’, maar dan als zelfstandig naamwoord. Dus: ‘Nou, dit is dus  zo’n beetje het sauna-gebeuren.’ En: ‘Ik ben niet zo op de hoogte van het hele gebeuren hier.’ Door deze documentaire herinnerde ik me dat dat in de jaren tachtig inderdaad iets was wat volwassenen om de haverklap zeiden. Het maakte de uitspraken interessanter.”

Weer een opmerking van mijn kant: 1) tv kijken we allemaal, in Nederland en Finland, maar de programma’s zijn anders. In de jaren tachtig was er in Nederland een documentaire over de sauna, ons hier in Finland wel bekend, maar in Amsterdam niet zonder meer een normaal gebeuren. In Finland zou het ‘sauna-gebeuren’ (sauna-tapahtuma) ervoor niet zo passend zijn, lijkt me. 2) Dat het Paulien in Amsterdam opviel, kan ik me denken, en zeker haar verklaring ervan: het maakt het gesprek erover (over de Finse sauna dus) in Nederland gewoon interessanter. In Finland nauwelijks, want het is ‘gewoon’, dus een gewone zaak.

Onze tekst afsluitend zegt Paulien: ”Niet gewoon zeggen: ‘Dit is de sauna,’ maar ‘dit is het sauna-gebeuren’. Het betekent geloof ik dat je het niet alleen over de sauna hebt, maar ook over wat eromheen gebeurt – maar in feite voegt het weinig toe. Daarom gebruikten kinderen ‘gebeuren’ ook niet.”

Weer een opmerking mijnerzijds: 1) In Finland is het geen ‘gebeuren’, maar gewoon een normale traditie, een gewone gebeurtenis. Overal heb je in Finland sauna’s! Je praat er zo niet over, zeker niet zo deftig samen met het woord ‘gebeuren’ (tapahtuma), maar je gaat wel iedere week of vaker naar de sauna thuis of in het zwembad en nog beter geformuleerd: de sauna in! Het is er gezellig, warm en echt Fins, daarbinnen in de hitte raken de Finnen aan de praat. Erbuiten misschien wat minder. 2) Overigens: de opmerking over de kinderen is een voorbeeld van de scherpte, waarmee Paulien het woord ‘gebeuren’ en al de andere typische woorden (zoals ‘eigenlijk’ en ‘gaat het’) en uitdrukkingen (zoals ‘Het zal wel raar klinken’ of ‘Hé of hè jongens!’) behandelt.

Paulien Cornelisse spreekt over het typische verschil tussen spreektaal en schrijftaal. Ze schrijft geen romans, maar schrijft wel vlot en begrijpelijk over in het Nederlands typische, telkens voorkomende standaardwoorden en korte, maar vaste uitdrukkingen, die min of meer iedereen in zijn/haar eigen gesprekken gebruikt. En dat doet Paulien in korte opmerkingen of boeiende verhaaltjes, vaak niet meer dan één bladzijde lang. Dat is oké, dat is genoeg om heel lang, in allerhand verhaaltjes en met allerhand woorden of uitdrukkingen, boeiend te zijn en te blijven. Ze noemt die typische woorden of uitdrukkingen ‘sfeermakers of sfeerwoorden’, en dat geeft juist weer, dat het bij de spreektaal om sfeer, dus om gevoelens gaat, min of meer persoonlijk. Zonder deze woorden blijft de taal stijf en grammaticaal, met deze woorden wordt de taal levend, echte taal dus.

Ik pleit er echt niet voor, om de boeken van Paulien te vertalen, maar om ook zoiets te schrijven over opvallende woorden of uitdrukkingen in het Fins. Tot nu toe is het bij mijn weten nog niet gebeurd. Maar misschien weet iemand van de lezers het beter?

Met groet en veel leesplezier,

Petrus Starmans

Onlangs bekeek ik een YouTube-kanaal over de Russische gevangenissen, de Goelag-kampen en de huidige strijd in Oekraïne. De martelingen die nu gebeuren, en vergeleken met die toen onder Stalin toegepast werden. Opmerkelijk is en was het geforceerd inzetten van gevangenen in het strijdtoneel. Er is kennelijk weinig geleerd van de geschiedenis.

Het is nu alweer 80 jaar geleden dat wij bevrijd zijn van de tirannie in ons land gedurende de Tweede Wereldoorlog. In dit schrijven wil ik het hebben over de werkkampen in het noordoosten van Nederland en net over de grens in Duitsland. Later zal ik iets schrijven over de bevrijding van Noord-Nederland.

In de crisisjaren, beginnend in 1930, nam na het instorten van de vrijhandel in de wereld de werkloosheid in veel landen en ook in Nederland drastisch toe. Interessant is dat in 1930 de Verenigde Staten de heffingen c.q. invoerrechten aanzienlijk verhoogd hadden, gevolgd door Engeland. Herhaalt de geschiedenis zich? Protectionisme veroorzaakte deze economische depressie met alle gevolgen van dien. Nederland als handelsland kreeg het hard te verduren. Veel jonge arbeiders raakten werkloos, en om te voorkomen dat ze de dag in ledigheid zouden doorbrengen, werden in de jaren dertig van de vorige eeuw werkkampen opgezet. De werkverschaffing was een feit. Tegen een lage uitkering werd men te werk gezet, zoals het ontginnen van veengebieden om tot vruchtbare land te veranderen, of de handmatig wegenaanleg. Overigens was de werkloosheid in het begin van de 20e eeuw al hoog. In Westerwolde — Oost-Groningen — was veel woest land bestaand uit heide-, veen- en bosgrond. En dus een perfecte locatie om werklozen in te zetten. Daarbij liefst geen machines in gebruik om de werklozen langer bezig te houden. Ieder moest wel zijn eigen schop meenemen voor het te verrichten graafwerk. Een groot gebied was trouwens al ontgonnen ver voor de Tweede Wereldoorlog.

Zo ontstond in 1935 Kamp De Beetse in de Sellingerbeetse. Een locatie waar de werkers hun onderkomens hadden. Sobere barakken werden er geplaatst en lange dagen werden er gemaakt ongeacht het weer. Brandende zon, regen en wind waren geen excuus om niet te werken. Het ging in het begin om ongeveer 750 tewerkgestelden die in het kamp verbleven, en ze kwamen uit de omgeving of van verder weg, zoals Groningen en Amsterdam. Tussen 1940 en 1941 verminderde het vanwege verplichte of vrijwillige tewerkstelling in Duitsland. Het stond tijdelijk leeg tot dat in begin 1942 enige honderden joden intrek namen. Werkloze joden uit de randstad werden naar werkkampen in Groningen en Drenthe gebracht, omdat het daar onprettig en ongezond was. Deze lieden waren niet gewend om het harde ontginningswerk te doen. Geen douches of warm water maar een washok. Overigens was de kampcommandant niet pro-Duits, en probeerde hij het leven zo aangenaam mogelijk te maken voor de bewoners. Na het harde werk was er mogelijk wat vertier te hebben in het kamp. Helaas was het verblijf niet langdurig, want op 3 oktober 1942 werden de ongeveer 500 joden op transport gezet naar Westerbork.

In een lokale bijeenkomst in mei 2025 vernam ik dat het vermoeden bestaat dat er veel meer joden in het kamp zijn geweest. Na het vertrek van de joden werd het kamp gebruikt voor ‘werklozen’ uit Nederland, arbeidsinzet was immers niet meer vrijwillig. Velen zijn naar Duitsland gebracht voor werk voor de ‘Wehrmacht’, ten koste van de arbeiders op de boerderijen die hun oogst niet meer konden binnenhalen. Eind 1944 sloot het kamp, maar opende weer begin 1945 voor de opvang van vluchtende NSB’ers uit het zuiden en westen van Nederland na de Dolle Dinsdag. Na de bevrijding in augustus 1945 werd het gebruikt als interneringskamp voor honderden NSB- en SS-criminelen om hun straf daar uit te zitten. In 1948 sloot het kamp. Nu is het een museum geworden.

Alhoewel Kamp De Beetse verschillende functies heeft gehad voor, tijdens en na de oorlog waren er ook werk- en concentratiekampen die door de Duitsers zijn opgezet. Ik wil onderscheid maken tussen twee types: de NAD (Nederlandse Arbeidsdienst) en de net over de grens gelegen concentratiekampen (Lager Emsland). De Nederlandse Arbeidsdienst kampen lagen grotendeels in het oosten van Nederland, 64 in aantal. De oprichting hiervan was in juni 1940, met de bedoeling van wederopbouw en herstellen van vernielingen in de eerste oorlogsdagen. Voor de militairen was de keuze om voor de Arbeidsdienst te werken of te werken in Duitsland. ‘Ick Dien’ was de doelbewuste en verplichte slogan. Er was dus weinig keuze, tenzij men ging onderduiken of een ‘vrijstelling’ verkreeg. Ik ga hier in op het leven van een van die kampen Kamp 132 NAD ‘Slangenborg’ bij Sellingen. Onze voorzitter heeft vele jaren later ook kennisgemaakt met ‘Slangenborg’, dat in zijn kinderjaren veranderd was in een natuurkampeerterrein. In 2024 ben ik er geweest in de hoop nog restanten van het verleden te kunnen te kunnen vinden. Echter werd ik na een vriendelijk verzoek niet binnengelaten, met de mededeling dat het verleden tijd was en al 80 jaar geleden. We kunnen het dus vergeten, was de mening van de eigenaresse van het terrein. Wereldvreemd volgens mij en ook Sellingers, naar ik heb vernomen.

Terug naar de oorlogsjaren. Ondanks de verplichte deelname en het harde werk op het land bij de boeren in de omgeving viel het leven nog redelijk mee, maar dat veranderde al snel toen. Er kwam een opvoedend element in naar Duits model. Naast het werk in de omgeving stond op het programma reveille en ochtendgymnastiek, vlag hijsen en aanhoren van de spreuk van de dag, exercitie met een schop, politieke propaganda aanhoren voor SS en het nationaalsocialisme, en zingen uit de Arbeidsdienst zangbundel en driloefeningen. Weinig mensen hebben zich in de beginfase vrijwillig aangemeld en uiteindelijk werd het een dienstplicht waar jongeren voor werden opgeroepen om voor 5½ maand werk te verrichten. Het uniform dat ze droegen was mosgroen.

Wat is er nu nog van over van kamp Slangenborg?

Ik heb een samenstelling gemaakt van een luchtfoto uit 1944 en een met laser gescand aardoppervlak Actueel Hoogtebestand Nederland door Rijkswaterstaat. In dit laatste geval zijn struiken, bomen en gebouwen weggefilterd, en geeft het de huidige situatie aan. Ik hoef dus niet meer naar binnen het terrein te gaan voor waarnemingen. Op de luchtfoto is de lay-out van wegen en gebouwen te vinden. Opvallende elementen zijn (1) de vijver voor bluswater wegens brandgevaar voor de houten barakken, en de fundament imprint van (2) keukenbarak, (3) gymnastiek barak, (4 en 5) werkersbarak. In 1944, na Dolle Dinsdag, is het kamp afgesloten.

Rest mij nog kort iets te schrijven over de Emsland Lager, net over de grens. Er waren 15 van deze kampen, ook werkkampen met een zeer streng en gewelddadig regime onder Duitse leiding. Ontstaan in 1933 om politieke tegenstanders op te sluiten en te laten werken in het veen tot de dood er op volgt. Later kwamen er ook Russische en Poolse krijgsgevangenen in terecht als dwangarbeiders. Ook verzetsstrijders uit Nederland en Frankrijk kwamen er. In kamp Dalum belandden enkele duizenden bij razzia’s opgepakte Rotterdammers. Veel van deze kampen zijn niet overgebleven. Kamp Esterwegen (VIII) is nu als museum ingericht.

Arie Oudman

Referenties:

· Jaap Spanninga. Kamp ‘de Beetse’ 1935-1948. (2000)

· Jaap Spanninga. Ick Dien in Sellingen en Ter Apel (2009)

· Pieter Albers. Gevangen in het Veen. (2010)

· Gemeinde Esterwegen. Esterwegen 1223 bis 1999 “Moor und Heide nur ringsum…?” (1999)

· Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_Arbeidsdienst

Op zondag 17 augustus werd er een paar uurtjes gefrisbeegolfd in Munkkiniemi in Helsinki. Het is een opkomende sport die steeds vaker zendtijd krijgt op tv, en al zeer populair is in landen als Amerika, Japan en Nieuw-Zeeland. Wereldwijd worden frisbeegolfers steeds meer betaald als professionele atleten, al is het natuurlijk niet vergelijkbaar met andere populaire sporten. Meestal wordt de sport trouwens discgolf genoemd.

Uiteindelijk was de opkomst met zo’n 10 man prima en het weer zat gelukkig ook mee, afgezien van een straf windje.

Voor de meesten was het de eerste keer, maar het niveau werd na een aantal ‘holes’ of banen al snel beter. We begonnen er zelfs plezier in te krijgen, al moesten we een aantal keren flink op zoek naar de discs in het struikgewas.

Vanwege onze prestaties was het uitroepen van een winnaar alleen ongepast, dus we sloten het evenement zonder huldigingsceremonie af bij een nabijgelegen terras.

Frisbeegolfen is laagdrempelig en een stuk makkelijker te doen dan het gewone golfen, zeker gezien de kosten. Voor zo’n 20 euro heb je al een volledige set met discs. Je loopt in de buitenlucht en vaak een mooie groene omgeving, terwijl er onderweg genoeg tijd is om te socializen.

Kon je dit keer niet, maar wil je het graag eens proberen? Het is de bedoeling om dit evenement rond of na de zomer jaarlijks te organiseren.

Maar je kunt natuurlijk zelf ook alvast op pad. Hier vind je alle informatie over de banen in Finland: https://frisbeegolfradat.fi

Bekijk hieronder de korte video van Jefunne Gimpel: